The Feeding of the Four Thousand
(Matthew 15:29-39)

1Ἐν (In) ἐκείναις (those) ταῖς (-) ἡμέραις (days), πάλιν (again) πολλοῦ (great) ὄχλου (the crowd) ὄντος (being) καὶ (and) μὴ (not) ἐχόντων (having) τί (what) φάγωσιν (they might eat), προσκαλεσάμενος (having called to Him) τοὺς (the) μαθητὰς (disciples), λέγει (He says) αὐτοῖς (to them), 2“Σπλαγχνίζομαι (I am moved with compassion) ἐπὶ (upon) τὸν (the) ὄχλον (crowd), ὅτι (because) ἤδη (already) ἡμέραι (days) τρεῖς (three) προσμένουσίν (they continue) μοι (with Me), καὶ (and) οὐκ (nothing) ἔχουσιν (have) τί (that) φάγωσιν (they might eat). 3καὶ (And) ἐὰν (if) ἀπολύσω (I shall send away) αὐτοὺς (them) νήστεις (hungry) εἰς (to) οἶκον (the homes) αὐτῶν (of them), ἐκλυθήσονται (they will faint) ἐν (on) τῇ (the) ὁδῷ (way). καί (For) τινες (some) αὐτῶν (of them) ἀπὸ (from) μακρόθεν (afar) ἥκασιν* (are come).”

4Καὶ (And) ἀπεκρίθησαν (answered) αὐτῷ (Him) οἱ (the) μαθηταὶ (disciples) αὐτοῦ (of Him) ὅτι (-), “Πόθεν (From where) τούτους (these) δυνήσεταί (will be able) τις (anyone) ὧδε (here) χορτάσαι (to satisfy) ἄρτων (with bread) ἐπ’ (in) ἐρημίας (this desolate place)?”

5Καὶ (And) ἠρώτα (He was asking) αὐτούς (them), “Πόσους (How many) ἔχετε (have you) ἄρτους (loaves)?”

Οἱ (-) δὲ (And) εἶπαν (they said), “Ἑπτά (Seven).”

6Καὶ (And) παραγγέλλει (He directs) τῷ (the) ὄχλῳ (crowd) ἀναπεσεῖν (to recline) ἐπὶ (on) τῆς (the) γῆς (ground). καὶ (And) λαβὼν (having taken) τοὺς (the) ἑπτὰ (seven) ἄρτους (loaves), εὐχαριστήσας (having given thanks), ἔκλασεν (He broke them) καὶ (and) ἐδίδου (kept giving them) τοῖς (to) μαθηταῖς (disciples) αὐτοῦ (of Him), ἵνα (that) παρατιθῶσιν (they might set before them). καὶ (And) παρέθηκαν (they set it before) τῷ (the) ὄχλῳ (crowd). 7καὶ (And) εἶχον* (they had) ἰχθύδια (small fish) ὀλίγα (a few). καὶ (And) εὐλογήσας (having blessed) αὐτὰ (them), εἶπεν (He ordered) καὶ (also) ταῦτα (these) παρατιθέναι (to be set before them).

8Καὶ (And) ἔφαγον (they ate) καὶ (and) ἐχορτάσθησαν (were satisfied). καὶ (And) ἦραν (they took up) περισσεύματα (over and above) κλασμάτων (of fragments) ἑπτὰ (seven) σπυρίδας (baskets). 9ἦσαν (There were) δὲ (now) ὡς (about) τετρακισχίλιοι (four thousand). καὶ (And) ἀπέλυσεν (He sent away) αὐτούς (them). 10Καὶ (And) εὐθὺς (immediately) ἐμβὰς (having entered) εἰς (into) τὸ (the) πλοῖον (boat) μετὰ (with) τῶν (the) μαθητῶν (disciples) αὐτοῦ (of Him), ἦλθεν (He came) εἰς (into) τὰ (the) μέρη (district) Δαλμανουθά (of Dalmanutha).

The Demand for a Sign
(Matthew 16:1-4; Luke 12:54-56)

11Καὶ (And) ἐξῆλθον (went out) οἱ (the) Φαρισαῖοι (Pharisees) καὶ (and) ἤρξαντο (began) συζητεῖν (to dispute with) αὐτῷ (Him), ζητοῦντες (seeking) παρ’ (from) αὐτοῦ (Him) σημεῖον (a sign) ἀπὸ (from) τοῦ (-) οὐρανοῦ (heaven), πειράζοντες (testing) αὐτόν (Him).

12Καὶ (And) ἀναστενάξας (having sighed deeply) τῷ (in the) πνεύματι (spirit) αὐτοῦ (of Him), λέγει (He says), “Τί (Why) ἡ (the) γενεὰ (generation) αὕτη (this) ζητεῖ (seeks) σημεῖον (a sign)? ἀμὴν (Truly) λέγω (I say) ὑμῖν (to you), εἰ (if) δοθήσεται (there will be given) τῇ (to the) γενεᾷ (generation) ταύτῃ (this) σημεῖον (a sign).” 13καὶ (And) ἀφεὶς (having left) αὐτοὺς (them), πάλιν (again) ἐμβὰς (having embarked), ἀπῆλθεν (He went away) εἰς (to) τὸ (the) πέραν (other side).

The Leaven to Beware
(Matthew 16:5-12)

14Καὶ (And) ἐπελάθοντο (they forgot) λαβεῖν (to take) ἄρτους (loaves), καὶ (and) εἰ (if) μὴ (not) ἕνα (one) ἄρτον (loaf) οὐκ (not) εἶχον (they had) μεθ’ (with) ἑαυτῶν (them) ἐν (in) τῷ (the) πλοίῳ (boat). 15καὶ (And) διεστέλλετο (He was instructing) αὐτοῖς (them), λέγων (saying), “Ὁρᾶτε (Watch out); βλέπετε (take heed) ἀπὸ (of) τῆς (the) ζύμης (leaven) τῶν (of the) Φαρισαίων (Pharisees), καὶ (and) τῆς (of the) ζύμης (leaven) Ἡρῴδου (of Herod).” 16καὶ (And) διελογίζοντο (they were reasoning) πρὸς (with) ἀλλήλους (one another) ὅτι (because) ἄρτους (loaves) οὐκ (not) ἔχουσιν (they have).

17Καὶ (And) γνοὺς (having known it), λέγει (He says) αὐτοῖς (to them), “Τί (Why) διαλογίζεσθε (reason you) ὅτι (because) ἄρτους (loaves) οὐκ (not) ἔχετε (you have)? οὔπω (Not yet) νοεῖτε (do you perceive) οὐδὲ (nor) συνίετε (understand)? πεπωρωμένην (Hardened) ἔχετε (do you have) τὴν (the) καρδίαν (heart) ὑμῶν (of you)? 18‘Ὀφθαλμοὺς (Eyes) ἔχοντες (having), οὐ (not) βλέπετε (do you see)? καὶ (And) ὦτα (ears) ἔχοντες (having), οὐκ (not) ἀκούετε (do you hear)?’ καὶ (And) οὐ (not) μνημονεύετε (do you remember)? 19ὅτε (When) τοὺς (the) πέντε (five) ἄρτους (loaves) ἔκλασα (I broke) εἰς (for) τοὺς (the) πεντακισχιλίους (five thousand), πόσους (how many) κοφίνους (hand-baskets) κλασμάτων (of fragments) πλήρεις (full) ἤρατε (took you up)?”

Λέγουσιν (They say) αὐτῷ (to Him), “Δώδεκα (Twelve).”

20“Ὅτε (When) ‹καὶ› (also) τοὺς (the) ἑπτὰ (seven) εἰς (to) τοὺς (the) τετρακισχιλίους (four thousand), πόσων (of how many) σπυρίδων (baskets) πληρώματα (the fillings) κλασμάτων (of fragments) ἤρατε (took you up)?”

Καὶ (And) λέγουσιν (said) ‹αὐτῷ› (they), “Ἑπτά (Seven).”

21Καὶ (And) ἔλεγεν (He was saying) αὐτοῖς (to them), “Οὔπω (Not yet) συνίετε (do you understand)?”

The Blind Man at Bethsaida

22Καὶ (And) ἔρχονται (they come) εἰς (to) Βηθσαϊδάν (Bethsaida). Καὶ (And) φέρουσιν (they bring) αὐτῷ (to Him) τυφλὸν (a blind man), καὶ (and) παρακαλοῦσιν (implore) αὐτὸν (Him) ἵνα (that) αὐτοῦ (him) ἅψηται (He might touch). 23καὶ (And) ἐπιλαβόμενος (having taken hold of) τῆς (the) χειρὸς (hand) τοῦ (of the) τυφλοῦ (blind man), ἐξήνεγκεν (He led forth) αὐτὸν (him) ἔξω (out) τῆς (of the) κώμης (village), καὶ (and) πτύσας (having spit) εἰς (upon) τὰ (the) ὄμματα (eyes) αὐτοῦ (of him), ἐπιθεὶς (having laid) τὰς (the) χεῖρας (hands) αὐτῷ (upon him), ἐπηρώτα (He was asking) αὐτόν (him) Εἴ (if) τι (anything) βλέπεις (you see).

24Καὶ (And) ἀναβλέψας (having looked up) ἔλεγεν (he was saying), “Βλέπω (I see) τοὺς (the) ἀνθρώπους (men), ὅτι (for) ὡς (as) δένδρα (trees) ὁρῶ (I see them) περιπατοῦντας (walking).”

25Εἶτα (Then) πάλιν (again) ἐπέθηκεν (He laid) τὰς (the) χεῖρας (hands) ἐπὶ (upon) τοὺς (the) ὀφθαλμοὺς (eyes) αὐτοῦ (of him), καὶ (and) διέβλεψεν (he opened his eyes) καὶ (and) ἀπεκατέστη (he was restored), καὶ (and) ἐνέβλεπεν (he began to see) τηλαυγῶς (clearly) ἅπαντα (everything). 26καὶ (And) ἀπέστειλεν (He sent) αὐτὸν (him) εἰς (to) οἶκον (the home) αὐτοῦ (of him), λέγων (saying), “Μηδὲ (Not) εἰς (into) τὴν (the) κώμην (village) εἰσέλθῃς (may you enter).”a

Peter's Confession of Christ
(Matthew 16:13-20; Luke 9:18-20; John 6:66-71)

27Καὶ (And) ἐξῆλθεν (went forth) ὁ (-) Ἰησοῦς (Jesus) καὶ (and) οἱ (the) μαθηταὶ (disciples) αὐτοῦ (of Him) εἰς (into) τὰς (the) κώμας (villages) Καισαρείας (of Caesarea) τῆς (-) Φιλίππου (Philippi). καὶ (And) ἐν (on) τῇ (the) ὁδῷ (way), ἐπηρώτα (He was questioning) τοὺς (the) μαθητὰς (disciples) αὐτοῦ (of Him), λέγων (saying) αὐτοῖς (to them), “Τίνα (Whom) με (Me) λέγουσιν (do pronounce) οἱ (-) ἄνθρωποι (men) εἶναι (to be)?”

28Οἱ (-) δὲ (And) εἶπαν (they answered) αὐτῷ (Him), λέγοντες (saying) ὅτι (-), “Ἰωάννην (John) τὸν (the) Βαπτιστήν (Baptist); καὶ (and) ἄλλοι (others), Ἠλίαν (Elijah); ἄλλοι (others) δὲ (now) ὅτι (-), εἷς (one) τῶν (of the) προφητῶν (prophets).”

29Καὶ (And) αὐτὸς (He) ἐπηρώτα (was questioning) αὐτούς (them), “Ὑμεῖς (You) δὲ (however), τίνα (whom) με (Me) λέγετε (do pronounce) εἶναι (to be)?”

Ἀποκριθεὶς (Answering), ὁ (-) Πέτρος (Peter) λέγει (says) αὐτῷ (to Him), “Σὺ (You) εἶ (are) ὁ (the) Χριστός (Christ).”

30Καὶ (And) ἐπετίμησεν (He warned) αὐτοῖς (them) ἵνα (that) μηδενὶ (no one) λέγωσιν (they should tell) περὶ (concerning) αὐτοῦ (Him).

Christ's Passion Foretold
(Matthew 16:21-23; Luke 9:21-22)

31Καὶ (And) ἤρξατο (He began) διδάσκειν (to teach) αὐτοὺς (them) ὅτι (that) δεῖ (it is necessary for) τὸν (the) Υἱὸν (Son) τοῦ (-) ἀνθρώπου (of Man) πολλὰ (many things) παθεῖν (to suffer), καὶ (and) ἀποδοκιμασθῆναι (to be rejected) ὑπὸ (by) τῶν (the) πρεσβυτέρων (elders) καὶ (and) τῶν (the) ἀρχιερέων (chief priests) καὶ (and) τῶν (the) γραμματέων (scribes), καὶ (and) ἀποκτανθῆναι (to be killed), καὶ (and) μετὰ (after) τρεῖς (three) ἡμέρας (days) ἀναστῆναι (to rise again). 32καὶ (And) παρρησίᾳ (openly) τὸν (the) λόγον (word) ἐλάλει (He was speaking). καὶ (And) προσλαβόμενος (having taken Him) ὁ (-) Πέτρος (Peter) αὐτὸν (to him), ἤρξατο (he began) ἐπιτιμᾶν (to rebuke) αὐτῷ (Him).

33Ὁ (-) δὲ (And) ἐπιστραφεὶς (having turned) καὶ (and) ἰδὼν (having looked upon) τοὺς (the) μαθητὰς (disciples) αὐτοῦ (of Him), ἐπετίμησεν (He rebuked) Πέτρῳ (Peter) καὶ (and) λέγει (said), “Ὕπαγε (Get) ὀπίσω (behind) μου (Me), Σατανᾶ (Satan), ὅτι (for) οὐ (not) φρονεῖς (you have in mind) τὰ (the) τοῦ (things) Θεοῦ (of God), ἀλλὰ (but) τὰ (the) τῶν (things) ἀνθρώπων (of men).”

Take up Your Cross
(Matthew 10:37-39; Matthew 16:24-28; Luke 9:23-27)

34Καὶ (And) προσκαλεσάμενος (having called to Him) τὸν (the) ὄχλον (crowd) σὺν (with) τοῖς (the) μαθηταῖς (disciples) αὐτοῦ (of Him), εἶπεν (He said) αὐτοῖς (to them), “Εἴ (If) τις (anyone) θέλει (desires) ὀπίσω (after) μου (Me) ἐλθεῖν (to come), ἀπαρνησάσθω (let him deny) ἑαυτὸν (himself), καὶ (and) ἀράτω (let him take up) τὸν (the) σταυρὸν (cross) αὐτοῦ (of him), καὶ (and) ἀκολουθείτω (let him follow) μοι (Me). 35ὃς (Whoever) γὰρ (for) ἐὰν (if) θέλῃ (might desire) τὴν (-) ψυχὴν (life) αὐτοῦ (his) σῶσαι (to save), ἀπολέσει (will lose) αὐτήν (it); ὃς (whoever) δ’ (now) ἂν (-) ἀπολέσει (will lose) τὴν (the) ψυχὴν (life) αὐτοῦ (of him) ἕνεκεν (on account of) ἐμοῦ (Me) καὶ (and) τοῦ (of the) εὐαγγελίου (gospel), σώσει (he will save) αὐτήν (it).

36Τί (What) γὰρ (for) ὠφελεῖ (does it profit) ἄνθρωπον (a man) κερδῆσαι (to gain) τὸν (the) κόσμον (world) ὅλον (whole) καὶ (and) ζημιωθῆναι (to lose) τὴν (the) ψυχὴν (soul) αὐτοῦ (of him)? 37τί (What) γὰρ (for) δοῖ (shall give) ἄνθρωπος (a man) ἀντάλλαγμα (as an exchange) τῆς (for the) ψυχῆς (soul) αὐτοῦ (of him)? 38ὃς (Whoever) γὰρ (for) ἐὰν (if) ἐπαισχυνθῇ (may be ashamed of) με (Me) καὶ (and) τοὺς (-) ἐμοὺς (My) λόγους (words) ἐν (in) τῇ (the) γενεᾷ (generation) ταύτῃ (this) τῇ (-) μοιχαλίδι (adulterous) καὶ (and) ἁμαρτωλῷ (sinful), καὶ (also) ὁ (the) Υἱὸς (Son) τοῦ (-) ἀνθρώπου (of Man) ἐπαισχυνθήσεται (will be ashamed of) αὐτὸν (him) ὅταν (when) ἔλθῃ (He shall come) ἐν (in) τῇ (the) δόξῃ (glory) τοῦ (of the) Πατρὸς (Father) αὐτοῦ (of Him), μετὰ (with) τῶν (the) ἀγγέλων (angels) τῶν (-) ἁγίων (holy).”