Abraham komt in Gerar

Zonder dat verteld wordt waarom Abraham Mamre verlaat, waar hij bijna twintig jaar is geweest, wordt ons gezegd dat hij vandaar vertrekt. Hij gaat weer naar het Zuiderland. Wat Abraham nu onderneemt, herinnert aan Genesis 12, waar hij ook naar het zuiden trekt en in Egypte terechtkomt (Gn 12:10-20). Hier komt hij niet zover. Hij komt in Gerar, het grensgebied. Het is destijds geen weg van geloof geweest, het is ook nu geen weg van geloof. Destijds heeft hij een verootmoedigende les moeten leren. Die moet hij ook nu weer leren.

Ook wij moeten wel eens eenzelfde les enkele keren leren. Daardoor leren we hoe hardleers we zijn. God laat deze geschiedenissen van grote geloofsmannen optekenen om te laten zien dat ook zij gewone, feilbare mensen zijn.

Abraham komt in Gerar, dat is in het land van de Filistijnen. Egypte is een beeld van de wereld. De Filistijnen zijn een beeld van naamchristenen, dat zijn mensen die belijden dat zij christenen zijn, maar geen rekening houden met God (2Tm 3:5a). Zij wonen wel in het land dat God aan Zijn volk heeft beloofd en maken er zelfs aanspraak op – wat te zien is aan de naam Palestina die is afgeleid van Filistéa –, maar ze hebben er geen recht op. Naamchristenen claimen dat ze Gods wil kennen en doen, maar verdraaien de Schrift en geven er hun eigen invulling aan. Geestelijk gesproken komt Abraham bij hen terecht.

Abraham raakt Sara kwijt

Het gevolg van zijn verblijf daar is dat hij zijn ware verhouding tot Sara loochent en haar kwijtraakt. Uit Galaten 4 weten we dat Sara een beeld is van de genade (Gl 4:23-24). Abraham stelt hier een gelovige voor die door zijn omgang met naamchristenen het besef van genade kwijtraakt. De naamchristen weet hiervan niets. Hij misbruikt de genade voor zijn eigen plezier en verandert die in losbandigheid (Jd 1:4). Het falen van Abraham is hier erger dan in Genesis 12. Hier loochent hij zijn verhouding tot de moeder van de erfgenaam. Het is een dieptepunt in het leven van de gelovige Abraham.

God spreekt tot Abimelech

God komt in genade voor Zijn falende dienaar tussenbeide en verschijnt in een droom aan Abimelech. God zal het altijd voor de Zijnen opnemen tegenover hun vijanden (Zc 2:8) en hen handhaven tegenover de wereld (Nm 23:7-10; 18-23; Nm 24:2-9). In de droom bestraft Hij Abimelech voor zijn handelwijze (1Kr 16:22; Ps 105:15). Dat neemt niet weg dat de hele geschiedenis voor Abraham verootmoedigend is, zoals het vervolg laat zien.

Er is bij Abimelech een zeker respect voor wat God zegt, maar in elk geval geen belijdenis van schuld. Hij rechtvaardigt zichzelf. Zeker, Abraham is veel meer verantwoordelijk dan Abimelech, maar dat spreekt Abimelech niet vrij. Zijn praten over onschuld en reinheid van handen wordt in dit geval door God erkend. Maar hoewel hij tegenover God staat, brengt hem dat niet tot erkenning van andere zonden, die hij overvloedig in zijn leven heeft.

God zegt tegen hem dat Hij hem heeft verhinderd in dit geval te zondigen. Het zou ook een zware zonde zijn geweest, want de vrouw die hij heeft genomen, is getrouwd. Zij behoort een man toe. Haar tot vrouw nemen betekent echtbreuk, maar God voorkomt dit. Er wordt wel eens zonde beraamd en in het hart voorgenomen die nooit ten uitvoer wordt gebracht omdat God mensen ervan weerhoudt die zonde te begaan.

Dat geldt ook voor hen die Hem toebehoren, zoals we zien in de geschiedenis van David, als hij Nabal wil straffen voor de behandeling die hij van deze man heeft gekregen. Om dit te verhinderen gebruikt God Abigaïl, maar Hem komt daarvoor de eer toe: “Toen zei David tegen Abigaïl: Gezegend zij de HEERE, de God van Israël, Die u op deze dag mij tegemoet gezonden heeft! Gezegend is uw raad en gezegend bent u, dat u mij op deze dag verhinderd hebt tot bloedschuld te komen, en [dat] mijn [eigen] hand mij verlossing geschonken zou hebben! (1Sm 25:32-33).

Dat Abimelech verkeerd bezig is, blijkt ook uit de straf die God het volk van Abimelech oplegt (Gn 20:18). Ook kan er alleen bevrijding van die straf komen als Abraham voor hem bidt. Zo’n brave jongen is Abimelech niet. Dat is nu de naamchristen, die altijd zichzelf zal handhaven tegenover God en mensen. Van buigen weet hij niet. De fouten van anderen worden door hem uitvergroot, die van zichzelf worden door hem weggeredeneerd. Zo kunnen wij ook zijn.

Het woord “profeet” komt hier voor de eerste keer in het Oude Testament voor. Bij ‘profeet’ moeten we niet alleen denken aan het voorzeggen van de toekomst. Het is zelfs niet de hoofdgedachte. Een profeet geeft de woorden van een ander door (Ex 7:1), hier van God. God gebruikt een profeet om Zijn volk, of ook hen die niet tot Zijn volk behoren, iets mee te delen waarvan Hij het nodig vindt dat de aangesprokene dat weet.

Abimelech en Abraham

Abimelech laat Abraham bij zich komen. Dat geeft al aan in wat voor afhankelijke positie de grote Godsman tegenover deze man van de wereld is gekomen. De verwijten die Abimelech Abraham maakt, zijn terecht. Het verweer van Abraham is zwak. Hij heeft overlegd bij zichzelf, niet met God. Hij heeft opgemerkt dat er geen vreze Gods in die plaats is, en uit puur lijfsbehoud, egoïsme dus, heeft hij zijn verhouding tot Sara verloochend.

Daarbij heeft hij zijn toevlucht genomen tot een halve waarheid, die vaak erger is dan een hele leugen. Hij geeft hier een excuus voor zijn onoprechtheid. Die onoprechtheid schuilt ook in wat hij zegt over God, dat Hij hem ”vanuit het huis van mijn vader liet rondzwerven” (Gn 20:13). Niet God heeft hem doen rondzwerven, hij is zelf aan het zwerven geslagen. Hier ontbreekt de geloofstaal geheel en al.

Abimelech heeft hem de les gelezen en beëindigt het onderhoud met woorden die aangeven dat Abraham vrij is om te vertrekken. In een andere vertaling luidt het slot van Gn 20:16: “En wees geleerd.” Laten wij er ook van leren.

Abraham bidt voor Abimelech

Abraham bidt voor Abimelech, waarna de plaag die God op het huis van Abimelech had gelegd, wordt weggenomen. Zo heeft God Mirjam genezen als Mozes voor haar heeft gebeden, nadat God haar met melaatsheid heeft gestraft voor kwaadspreken van Mozes (Nm 12:13). Hetzelfde zien we bij Job die voor zijn vrienden moet bidden omdat zij niet juist over God hebben gesproken (Jb 42:8b-9).

Nadat Abraham weer in de rechte verhouding tot God is gebracht en het verkeerde dat door zijn schuld tussen hem en Abimelech is gekomen, is opgeruimd, kan hij weer gebruikt worden tot zegen voor anderen. In zekere zin is hij er de oorzaak van geweest dat het volk van Abimelech deze plaag heeft opgelegd gekregen. Als gelovigen ontrouw worden aan de Heer, zijn ze niet meer tot zegen voor hun omgeving, maar veeleer tot een vloek. Als ze het verkeerde opruimen, kunnen ze weer tot zegen voor hun omgeving gebruikt worden.